Butelki PET na napoje – co powinniśmy wiedzieć?
Od 2025 roku 25% udziału wagowego tworzyw sztucznych w opakowaniach na napoje ma pochodzić z recyklingu (art 14a ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi). Jednocześnie, w ustawie jest zapis nakazujący producentom opakowań (art. 11 ustawy) aby opakowania nie zawierały szkodliwych substancji w ilościach stwarzających zagrożenie dla produktu, środowiska lub zdrowia ludzi oraz maksymalna suma zawartości ołowiu, kadmu, rtęci i chromu sześciowartościowego w opakowaniu nie przekraczała 100 mg/kg. Czy to zmieni nasze postrzeganie butelek PET i podejścia do ich użytkowania?
Elementem nadchodzących zmian jest też system kaucyjny, który ma zacząć obowiązywać od 2025 roku i polegać będzie na pobieraniu kaucji za opakowanie przy sprzedaży produktów w opakowaniach na napoje, która będzie zwracana w momencie zwrotu opakowania. Systemem będą objęte butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych do 3 litrów, puszki metalowe do 1 litra, butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra. System zobowiązuje producentów napojów (art 21a ustawy) do selektywnego zbierania opakowań. System kaucyjny ma poprawić selektywną zbiórkę odpadów, które mogą być źródłem surowców wtórnych. Producenci napojów w opakowaniach są zobowiązani do osiągnięcia wyznaczonych poziomów zbierania opakowań w ramach tego systemu kaucyjnego. Zbieranie opakowań poza systemem nie wlicza się do poziomu.
System kaucyjny to ogromne przedsięwzięcie. Mogą go tworzyć jedynie operatorzy stanowiący Spółkę Akcyjną (art. 40g ustawy), która wykonuje działalność wyłącznie związaną z gospodarowaniem opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz organizowaniem i prowadzeniem systemu kaucyjnego oraz uzyskają zezwolenie na prowadzenie systemu kaucyjnego od ministra właściwego do spraw klimatu oraz kapitał zakładowy 5 000 000 zł. Taki podmiot może być powołany przez grupę wprowadzających napoje, a także związek pracodawców lub izbę gospodarczą reprezentującą tych wprowadzających. Przepisy nie mówią jak system kaucyjny ma wyglądać w praktyce. Rozwiązania te mają być zaproponowane przez spółki wnioskujące o zezwolenie.
System kaucyjny na pewno wymusi zmianę nawyków konsumentów i wygeneruje nowe miejsca pracy. Potrzebni będą pracownicy do pracy w logistyce, czy zakładach do recyklingu. system wymaga zmiany nawyków konsumentów, którzy przez ostatnie lata byli nakłaniani do zgniatania butelek i puszek przed wyrzuceniem ich do kosza. Teraz, aby odzyskać kaucję, butelki i puszki będą musiały być zwracane w oryginalnej formie.
Operator będzie odpowiadać za działanie systemu kaucyjnego: od momentu poboru kaucji, czyli zakupu przez konsumenta napoju. Kaucja trafi na konto operatora, w momencie oddawania butelki będzie zwracana danej jednostce handlu. Operator będzie także zobligowany do organizowania odbiorów zebranych materiałów z jednostek handlowych, ich transportu i przetwarzania, tak by uzyskać materiał do produkcji nowych opakowań.
Pomimo wątpliwości ze strony przyszłych użytkowników systemu, należy mieć na uwadze, że systemy takie działają z sukcesem na Słowacji, we Włoszech, w Chorwacji, w Estonii, Danii, Finlandii i Litwie.
Systemy kaucyjne w całej Europie mają wspólne cechy systemu scentralizowanego:
- polegają na zbiórce opakowań jedno- i (lub) wielokrotnego użytku oddawanych przez konsumentów do sklepów,
- są finansowane między innymi z niezwróconych kaucji,
- są obowiązkowe dla producentów oraz importerów napojów w opakowaniach,
- wysokość kaucji jest regulowana ustawowo.
Drugi typ, zdecentralizowany, obowiązuje jedynie w Niemczech. Zgodnie z jego założeniami:
- każdy sklep jest właścicielem opakowań i to on korzysta na ich sprzedaży,
- finansowanie zapewniają umowy między sklepami a producentami – występują również centra rozliczeniowe,
- dominują zasady rynkowe, więc ryzyko monopolizacji systemu jest niewielkie.
Jak będzie wyglądał system wprowadzony w Polsce, jakie będą tego skutki i jakie będą korzyści? Doświadczenie wielu innych krajów pokazuje, że wprowadzenie systemu pozwala zmienić podejście konsumentów do odpadów – to, co dotychczas uznawaliśmy za śmieć, nabiera konkretnej wartości, staje się surowcem. Czy i tak się stanie w Polsce? Czy system wyeliminuje leżące na polach, w lasach, w parkach porzucone butelki?
Joanna Stalmach tel. 664 133 649
